Nữ Giới - mindset.vn

Nữ Giới- Cuốn sách giáo dục đạo đức chuyên dành cho phụ nữ

Bức tranh “Nguyệt mạn thanh du đồ” của Trần Mai thời nhà Thanh.
Nguồn: Epochtimesviet.com, Ảnh: Tài sản công

Nếu như “Tứ thư” bao gồm “Đại Học”, “Trung Dung”, “Luận Ngữ”, “Mạnh Tử” là bộ bốn cuốn sách kinh điển giảng về việc học của người quân tử thì bộ sách “Nữ tứ thư” vào triều Minh là bộ sách dành cho Nữ giới.

“Nữ tứ thư” bao gồm “Nữ giới”, “Nữ luận ngữ”, “Nội huấn” và “Nữ phạm tiệp lục”. Trong đó cuốn sách “Nữ giới” được đặt ở vị trí đầu tiên, và là cuốn sách hoàn chỉnh đầu tiên viết cho người phụ nữ. Cuốn sách không những có ảnh hưởng rất lớn đến người dân đương thời, mà còn là nguồn cảm hứng cho các cuốn sách viết về phụ nữ sau này.

Nữ Giới” là cuốn sách nhỏ, chỉ có hơn 1800 chữ, là cuốn sách giáo dục đạo đức chuyên dành cho phụ nữ, do Ban Chiêu thời Đông Hán viết.

“Nữ giới” tổng cộng có bảy chương, gồm “ti nhược”, “phu phụ”, “kính thuận”, “phụ hạnh”, “khúc tòng”, “hòa thúc muội” và “chuyên tâm”.

Bảy chương này giảng về tâm pháp tu dưỡng đạo đức của người nữ, giúp họ cư xử phải phép trong các mối hệ ở gia đình. Nhìn chung, cuốn sách này chủ yếu giảng về hai khía cạnh, đó là sự tu dưỡng của người phụ nữ và mối quan hệ với những người trong gia đình.

Trong đó có bốn chương bàn về sự tu dưỡng phẩm hạnh cá nhân: ti nhược, kính thuận, phụ hạnh, chuyên tâm. Ba chương còn lại nói về quan hệ gia đình là phu phụ, khúc tòng, thúc muội.

Tác giả của “Nữ Giới”: Ban Chiêu- Nữ sử gia đầu tiên của Trung Hoa

Ban Chiêu, tự Huệ Ban, là nữ sử học gia đầu tiên của Nho gia, đồng thời là nhà văn thời Đông Hán. Bà sinh ra trong một gia đình có truyền thống học vấn uyên thâm.

Phụ thân của bà là Ban Bưu, cũng là một đại văn hào thời Đông Hán. Bà còn có một người anh trai tên Ban Cố rất nổi tiếng, là tác giả của bộ “Hán Thư”. Nhưng cuốn “Hán Thư” này chưa viết xong thì Ban Cố qua đời, nên Ban Chiêu đã phụng mệnh thay huynh trưởng hoàn thành phần tiếp theo. “Hán Thư” là một trong 24 bộ sử ký nổi tiếng của Trung Quốc.

Vào thời Hán Hoà Đế, Đặng Thái Hậu vô cùng khen ngợi đức hạnh và chí hướng cao xa, rộng lớn của Ban Chiêu, đồng thời ngưỡng mộ học thức uyên thâm của bà nên đã triệu bà vào cung để dạy kinh sử cho hoàng hậu và các phi tần. Thời đó, hoàng đế băng hà, tân hoàng đế đăng cơ khi tuổi còn rất nhỏ, Đặng thái hậu đã buông rèm nhiếp chính tổng cộng 16 năm.

Vào những năm cuối đời, Ban Chiêu đã nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của người phụ nữ đối với gia đình và những vấn đề người phụ nữ gặp phải trong hôn nhân, nên bà đã biên soạn cuốn “Nữ giới”, ban đầu là để nử tử trong gia tộc học tập, sau này được cung nữ phi tần trong cung thi nhau học hỏi. Cuối cùng, cuốn sách đã được truyền bá rộng rãi trong dân chúng.

Bản phác họa thời Đông Hán về cố sự “Ban Chiêu truyền dạy bút pháp”
Nguồn: Trithucvn.org, (Bảo tàng Cố Cung Quốc gia Đài Loan)

“Nữ Giới”- Tác phẩm thể hiện rõ tiêu chuẩn “Tứ đức” & các phương diện đức hạnh & hành xử lễ nghi để quy phạm người phụ nữ xử thế lập thân

“Nữ giới” là bộ quy phạm lễ giáo hoàn chỉnh dành cho phụ nữ. Suốt hàng nghìn năm, tác phẩm trở thành “sách gối đầu giường” để giáo dục phụ nữ, là một trong “nữ tứ thư” nổi tiếng lịch sử.

Những khía cạnh tu dưỡng bản thân của người phụ nữ nổi bật, được đề cập trong “Nữ Giới” bao gồm:

“Ti nhược”

Trong “Nữ giới”, Ban Chiêu định nghĩa “Ti nhược”: “Khiêm nhường cung kính, trước người sau mình. Làm điều thiện không cầu lưu danh, làm điều sai trái không chối bỏ. Nhẫn nhục chịu đựng, luôn tỏ ra sợ hãi, chính là ti nhược vậy.”

Ban Chiêu dẫn hướng người phụ nữ phải lấy nhu nhược làm điều mỹ lệ, lấy nhu thuận khiêm nhường làm đức hạnh. Từ nhu nhược nghĩa gốc không phải là thấp kém hèn mọn, mà là mềm yếu khiêm tốn. Điều này là nhất trí cùng với “khiêm cung” của bậc quân tử.

Người phụ nữ cần có đức khiêm tốn nhẫn nhượng, đối với hết thảy mọi người, sự việc, đồ vật đều chân thành cung kính. Điều tốt trước tiên dành cho người khác, bản thân mình có thể khiêm nhường lùi bước ở sau. Làm việc thiện không khoa trương, làm việc sai không thoái thác trách nhiệm.

Ngoài ra, còn phải biết nhẫn nhục gánh vác trách nhiệm, thường phải xét xem bản thân đã làm đủ tốt hay chưa. Đây chính là sự “khiêm ti nhu nhược” của nữ tử.

Có thể nói “ti nhược” là đạo xử thế căn bản nhất của người phụ nữ.

“Nhu Thuận”

Mở đầu chương là câu: “Âm dương thù tánh, nam nữ dị hành. Dương dĩ cương vi đức. Âm dĩ nhu vi dụng. Nam dĩ cường vi quý, nữ dĩ nhược vi mỹ.”

Ý tứ là nói: Một âm một dương là đạo của trời đất, tính của âm và dương không đồng nhau. Người nam thuộc tính dương, người nữ thuộc tính âm. Hai tính âm-dương không đồng nhau, thế nên phẩm hạnh giữa nam và nữ có sự khác biệt. Dương lấy cương làm đức tính của nó. Âm lấy nhu là tướng dụng của mình. Người nam lấy cương cường làm quý, người nữ lấy nhu thuận làm mỹ đức.

Vì nam và có tính khí khác nhau, nên mới có thể cương nhu trung hoà, xây dựng lên một gia đình chính thường. Nếu cả hai người cùng mạnh mẽ, cứng rắn, giống như một núi không thể có hai hổ, thì sẽ đấu đá, tranh cãi nhau không dứt.

Trong chương “Kính thuận” còn viết: “Nhiên tắc tu thân mặc như kính, tị cường mặc nhược thuận.” Ý của câu này nói rằng đạo tu thân của phụ nữ không gì hơn chữ “kính”, để tránh sự cang cường không gì bằng chữ “thuận”. Thế nên, cung kính và nhu thuận chính là đại lễ của người phụ nữ.

Một bức “Mỹ nhân đồ” mô tả vẻ đẹp của người phụ nữ xưa.
Nguồn: Trithucvn.org (Tranh: Public Domain)

“Phụ hạnh”

Trong chương thứ tư, Ban Chiêu viết: “Nữ hữu tứ hạnh, nhất viết phụ đức, nhị viết phụ ngôn, tam viết phụ dung, tứ viết phụ công”. Ý từ là trong đời sống hằng ngày, phụ nữ có bốn quy phạm hành vi cần phải có là: phụ đức, phụ ngôn, phụ dung và phụ công. “Công dung ngôn hạnh” được coi là tứ đức của người phụ nữ.

Phụ đức được thể hiện: “U nhàn trinh tĩnh, thủ tiết chỉnh tề, hành kỷ hữu sỉ, động tịnh hữu pháp, thị vị phụ đức”. Ý tứ là tao nhã, hiền thục, thanh khiết, trầm tĩnh, cung kính, cẩn thận, giữ tiết tháo, cử chỉ đoan chánh, tâm biết hổ thẹn, lời nói, việc làm đều có quy củ, phù hợp lễ nghi, đây chính là phụ đức.

Phụ ngôn được thể hiện: “Trạch từ nhi thuyết, bất đạo ác ngữ, thời nhiên hậu ngôn, bất yếm ư nhân, thị vi phụ ngôn”. Ý tứ là suy nghĩ ba lần rồi mới nói, lựa lời hay mà nói, không nói lời khó nghe. Cho dù là lời tốt cũng phải chọn thời điểm thích hợp mới nói ra, sẽ không khiến người phản cảm, đây chính là phụ ngôn.

Phụ dung được viết trong Nữ Giới: “Quán hoán trần uế, phục sức tiên khiết, mộc dục dĩ thời, thân bất cấu nhục, thị vị phụ dung.” Ý tứ là y phục dù cũ hay mới cũng phải giặt cho sạch sẽ, tắm gội đúng lúc, giữ thân thể thanh khiết sạch sẽ, phục sức tươi tắn chỉnh tề, đây chính là phụ dung.

Phụ công thể hiện qua: “Chuyên tâm phưởng tích, bất hiếu hí tiếu, khiết tề tửu thực, dĩ cúng tân khách, thị vị phụ công hỹ”. Ý tứ là chuyên tâm may vá, dệt vải, không nói đùa cười cợt với người khác, chuẩn bị rượu và thức ăn ngon, tiếp đãi khách chu đáo, đây chính là phụ công. Chỉ cần cố gắng hết sức thực hiện những điều này, đã làm trọn bổn phận của người phụ nữ rồi.

“Chuyên tâm”

Phương diện thứ tư trong tu dưỡng phẩm hạnh của phụ nữ là “chuyên tâm”, nằm ở chương năm trong cuốn “Nữ giới”. Chương này tập trung khuyên nhủ phụ nữ không nên làm việc nửa vời, mà cần hết sức tập trung, chuyên cần, chuyên tâm, làm một mạch từ đầu đến cuối. Trong đó viết:

“Lễ nghĩa cư khiết, nhĩ vô đồ thính, mục vô tà thị, xuất vô trị dung, nhập vô phế sức, vô tựu hội quần bối, vô khán thị môn hộ, tắc vị chuyên tâm chánh sắc hỹ.”

Ý tứ là giữ gìn lễ nghĩa, cử chỉ đoan trang, thanh khiết, tai không nghe những điều không nên nghe, mắt không nhìn những thứ không nên nhìn, đây gọi là chuyên tâm. Ra ngoài không điểm trang diêm dúa, ở nhà không được đầu bù tóc rối, cáu bẩn, không tụ họp bạn bè nô đùa cười giỡn, không đứng trước cửa nhìn Đông ngó Tây, đây chính là chuyên tâm, tránh sắc.